Czy posiadanie 99,8% kapitału w spółce z o.o. czyni wspólnikiem jednoosobowym?

Czy posiadanie przez jedną osobę fizyczną 99,8% kapitału w spółce z o.o. oznacza, że jest to wspólnik dominujący — czy wspólnik jedyny? Czy taki udziałowiec — przy okazji prezes zarządu — może być zatrudniony przez swoją spółkę na umowę o pracę? Czy jednak jest jakaś immanentna sprzeczność pomiędzy wykonywaniem pracy podporządkowanej przez osobę, która — jako prezes spółki ... Dowiedz się więcej Tekst Czy posiadanie 99,8% kapitału w spółce z o.o. czyni wspólnikiem jednoosobowym? pojawił się poraz pierwszy w Czasopismo Lege Artis.

Lut 5, 2025 - 10:51

Czy posiadanie 99,8% kapitału w spółce z o.o. czyni wspólnikiem jednoosobowym?

Czy posiadanie przez jedną osobę fizyczną 99,8% kapitału w spółce z o.o. oznacza, że jest to wspólnik dominujący — czy wspólnik jedyny? Czy taki udziałowiec — przy okazji prezes zarządu — może być zatrudniony przez swoją spółkę na umowę o pracę? Czy jednak jest jakaś immanentna sprzeczność pomiędzy wykonywaniem pracy podporządkowanej przez osobę, która — jako prezes spółki — w sumie może być traktowana jako pracodawca wszystkich pracowników? (wyrok Sądu Najwyższego z 23 października 2024 r., III USKP 1/24).

szkoła — Budynek szkoły w Olbersdorfie, ujęcie czysto ilustracyjne (fot. Olgierd Rudak, CC BY-SA 4.0)

opis stanu faktycznego:

orzeczenie dotyczyło większościowej wspólniczki i prezeski zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością prowadzącej szkołę niepubliczną (kobieta posiada w spółce ok. 99,98% kapitału — resztę jej mąż);
w pewnym momencie kobieta została zatrudniona, we własnej szkole, na umowę o pracę, jako nauczycielka języka polskiego (1/2 etatu za 2,5 tys. zł; kolejne pół etatu miała w jakimś gimnazjum) i zgłoszona przez pracodawcę do ZUS jako pracownik spółki (wcześniej były one odprowadzane jak za osobę prowadzącą działalność gospodarczą);

…co zakwestionował Zakład Ubezpieczeń Społecznych, którego zdaniem wskutek skrzyżowania kompetencji wspólnika, prezesa zarządu i pracownika kobieta powinna być traktowana jako wspólnik jednoosobowej spółki z o.o., zatem jej składki na ubezpieczenia społeczne powinny być odprowadzane z tego tytułu;
ten podgląd podtrzymał sąd analizujący odwołanie od decyzji ZUS: istotą umowy o pracę jest świadczenie pracy podporządkowanej, więc sytuacja, w której dominujący wspólnik posiada prawie 100% kapitału i kieruje zarządem spółki wyklucza sprawowanie kierownictwa nad pracownikiem, zaś owego warunku nie zastępuje formalne zawarcie umowy o pracę;

art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:
5) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi;

art. 8 ust. 4 pkt 4 i 5 usus
Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:
4) wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;
5) osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. — Prawo oświatowe,

art. 22 ust. 1 kodeksu pracy
Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca — do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

skoro bowiem o wynagrodzeniu członka zarządu zawsze decydują wspólnicy, oni też powołują pełnomocnika do zawarcia umowy z członkiem zarządu, a na zatrudnienie nie ma wpływu dyrektor szkoły, to w istocie o wszystkim decydowała sama zainteresowana („podporządkowanie pracownicze może istnieć tylko w przypadku rozdzielenia osoby pracodawcy i pracownika”) — tedy można ją traktować jako jedynego wspólnika;
nie ma przy tym znaczenia, iż Karta Nauczyciela mówi o zatrudnieniu nauczycieli na umowę o pracę lub mianowanie — te przepisy mają charakter gwarancyjny, a więc nie odnoszą się do szkół niepublicznych, które mogą być powoływane nawet przez osoby fizyczne (które mogą same siebie zatrudniać na etat);

skarga kasacyjna:

w skardze kasacyjnej od wyroku oddalającego odwołanie od decyzji ZUS spółka i jej „podwładna właścicielka” zwróciły uwagę, iż przepis literalnie nakazuje traktować jako osobę prowadzącą działalność gospodarczą wspólnika jednoosobowej spółki z o.o., zatem nie można rozciągać jego działania na jednego z dwóch wspólników, choćby posiadał 99,8% kapitału;

zaś tak czy inaczej prowadzenie szkoły niepublicznej, choćby i przez spółkę, nie jest działalnością gospodarczą (i dlatego nawet osoba fizyczna prowadząca szkołę ma swój paragraf w ustawie systemowej);

art. 170 ust. 1 prawa oświatowego
Prowadzenie szkoły lub placówki, zespołu [szkół, placówek] oraz innej formy wychowania przedszkolnego nie jest działalnością gospodarczą.

więc skoro kobieta została zatrudniona przez swoją spółkę na etacie — to jej składki powinny być liczone od etatu nauczycielskiego, a nie jako od jedynej wspólniczki;

wyrok Sądu Najwyższego:

SN podzielił te zapatrywania: nie ma wątpliwości, że spółka prawa handlowego jako osoba prawna jest odrębnym podmiotem od jej udziałowców, choćby mowa była o jej jedynym wspólniku;
istotą zastosowanego przez ZUS przepisu jest wykluczenie możliwości tworzenia fikcyjnych spółek z o.o., tj. takich, których celem jest wyłącznie zatrudnienie się na etacie przez wspólnika posiadającego całość kapitału i odprowadzanie składek na ubezpieczenie społeczne wyłącznie z tytułu umowy o pracę;
przepisy wyraźnie wskazują, iż jako osoba prowadząca działalność gospodarczą w rozumieniu ubezpieczeń społecznych może być traktowany jedyny wspólnik jednoosobowej sp. z o.o. — lecz czy jej wspólnik dominujący?
w ocenie SN wykładnia przepisów w świetle ich brzmienia nie budzi najmniejszych wątpliwości: obowiązkiem oskładkowania dotyczy tylko jedynego wspólnika jednoosobowej spółki z o.o., zaś wspólnik dominujący, który nie posiada jednak 100% kapitału, nie może być traktowany jako wspólnik jedyny (por. uchwała Sądu Najwyższego z 21 lutego 2024 r., III UZP 8/23);
zaś na tę ocenę nie mają wpływu ew. deliberacje, czy większościowy (lub nawet jedyny) wspólnik może być zatrudniony na umowę o pracę: tu SN przyjął, iż dominuje pogląd, że jedyny wspólnik będący jedynym członkiem zarządu nie może być jej pracownikiem etatowym, chyba że mowa jest o stanowisku specjalistycznym (por. np. wyrok SN z 13 września 2016 r., III UK 226/15);
a skoro tak, to praca na etacie nauczyciela w szkole niepublicznej prowadzonej przez spółkę, w której znów nauczyciel jest wspólnikiem dominującym — odprowadzania składek z tytułu umowy o pracę nie wyklucza;
sęk w tym, że chociaż rozważano wcześniej w orzecznictwie pojęcie wspólnika „niemal jedynego”, to jednak w gruncia rzeczy takie zjawisko jest irrelewantne prawnie — w tym sensie, że oskładkowaniu podlega wyłącznie wspólnik jedyny, a nie prawie jedyny, choćby dysponował 99,8% kapitału;
a przecież okoliczność, iż w spółce jest jeszcze jedna osoba, choćby posiadała tylko 0,2% udziałów, oznacza, że wspólników jest dwóch — a więc nie jest to spółka jednoosobowa.